(5-dars) PHP HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT PHP HAQIDA Muallif: Mirjalol Gofforov Aqili va yosh dasturchilar.
Bugun birinchi php haqida o’zim maqola
yozishim va bundan keyin hudo hohlasa
sizlarga php haqidagi boshlang`ich
ma`lumotni Kirish qismi: Php bu — WEB dasturlash tili. U orqali web dasturlar yaratiladi. Bi esa shu web
dasturlarni SKRIPT deya odatlanib qolganmiz. Buni farqi yo’q.
Php da yozilgan ko’pchilik skriptlar .php
kengaytmasini olgan. Asosiysi u nima
uchun hismat qilishidadir. PHP server
tarafda ijro etilgani uchun biz uni kodini browserda ko’ra olmaymiz. Bu
huddi do’kondan non sotib olishdek
gap, non olganimiz bilan u qanday
usulda, qayerda va qanday maxsulotlar
orqali tayyorlanganini bilmaymiz. Biz bilganimiz bu non va uni yesa bo’ladi .
PHP ham huddi non fabrikasiga
o’xshaydi. Kod server tomonda ijro
etiladi va browserga(klient) ga uzatiladi. Browser
esa uni sizga aks ettiradi.
PHP da yozilgan kodlar bu mantiq (logika) hisoblanadi, u klientga uzatiladigan barcha amallarni bajaradi.
Klientga esa server da ijro etilgan kod natijasi ko’rinadi. Kerak bo’ladigan dastur va eslatmalar:
Eng avalo php server tomonda ijro
bo’ladigan dasturlash tili bo’lgani uchun,
php da yozilgan skriptlarni
kompyuterda ijro etish uchun web
server dasturi kerak bo’ladi. Ular juda ko’p
openserver,homserv,denwer va h.k.
Bularni ichida o’rganish va moslashish
osonroq bo’lgan dastur bu DENWER deb o’ylayman va sizlar ham shu dasturdan
foydalanishingizni taklif qilaman. Lekin
yodda tuting php kodlarni telefonda
yozib o’zingizni qiynamang. Yaxshisi
kompyuter orqlai bajaring. P.s. denwerni qanday o’rnatish va
ishlatish forumda bor!
Php kod yozish uchun maxsus dastur
shar emas. Buni oddiy bloknotda ham
amalga oshirsa bo’ladi. Qo’shimcha
dasturlar esa ishingizni yengil qilishi mumkin. Mening fikrimcha agar notepad++ ni
ishlatsangiz chalgishlar bo’lmaydi.
Chunki kod yoritgichi va boshqa
qo’shimcha funksiyalari sizni bazi bir
hatoliklardan saqlaydi.
Ilk qadamlar
Htmlda teglar bo’lganidek php da ham
teglar mavjud. Yodingizda bo’lsa biz
browserga html kod borligi haqida
malumot berish uchun dan foydalanar edik. Php da ham shunday teglar
mavjud ular: orasiga php kod yoziladi. Bu
belgilar esa browserga hujjatda php kod
borligini va serverda ijro etilishini
bildiradi. Osonroq qilib aytganda:
Sizga birinchi shakar uzatishsa siz
shakarlar qatoriga, tuz uzatishsa tuzlar qatoriga taxlaysiz. Browser ham html
kodni klient tominda php kodni server tomonda ijro etadi.
Birinchi skriptim
Hozir sizlarga eng oson va eng oddiy
php kodni misol tariqasida ko’rsataman: Ushbu skriptni ishga tushirganingizda
browserda salom dunyo so’zi chiqadi. echo funksiyasi browserga biron bir matnni aks ettirishda ishlatiladi. Ya`ni ekranga hohlagan matnningizni
echo yordamida chiqarishingiz mumkin.
Qoidalar:
E’tibor bergan bo’lsangiz echo dan keyin
matnni ‘ ‘ ni ichiga oldim. Matnlar doim
qo’shtirnoqlar orasida bo’lishi kerak. ‘ ‘ ni o’rniga » » ni ham ishlatsa bo’ladi. Muhimi qanday qo’shtirnoq
yordamida ochilgan bo’lsa shu
qo’shtirnoq orqali yopilishi kerak. ‘ «
mumkin emas.
Qo’shtirnoq yopilgandan so’ng ; belgisi qo’yildi. Nega ? . Ushbu belgi buyruq
yakunlanganini bildiradi. YA`NI PHP DA HAR BIR BUYRUQ YAKUNLANGANDAN SO’NG ; BELGISI BO’LISHI SHART Misol: va ikkalasi ham bir natijani aks ettiradi.
Demak agar biz echo ni matn aks
ettirishda foydalansak u holda echo
orqali html kodlardan ham foydalanish
mumkin.
Miol: Salom Dunyo‘; ?> Demak ekranga har qanday
ma`lumotni aks ettirish uchun echo
dan foydalanish kerak!.
PHP fayl nima?
- by Tim Fisher
PHP fayllarini ochish, tahrirlash va o’zgartirish
.PHP fayl kengaytmasi bo’lgan fayl — bu Hypertext Preprocessor kodini o’z ichiga olgan PHP Resurs kod fayli. Ular odatda veb-serverdagi PHP dvigatelidan HTML yaratadigan veb-sahifa fayli sifatida ishlatiladi.
PHP qidiruvi kodidan HTML-tarkib hosil qiladigan narsa bu veb-brauzerda ko’rinadi. Veb-server PHP kodi amalga oshirilganligi sababli, PHP-ga kirish sizning kodingizga kirish huquqini bermaydi, lekin sizning serveringiz yaratgan HTML-kontentini taqdim etadi.
Eslatma: Ba’zi PHP Resurs kodi fayllari PHHT, PHP3, PHP4, PHP5, PHP7 yoki PHPS kabi boshqa kengaytmalardan foydalanishlari mumkin.
PHP fayllarini ochish
PHP fayllari faqat matnli hujjatdir , shuning uchun har qanday matn muharriri yoki veb-brauzer bilan ochishingiz mumkin. Windows-dagi Notepad — bu bitta misol, lekin sintaksiklarni ta’kidlash PHP-da kodlashda juda foydali, chunki odatda PHP-ning ko’proq muharriri afzalroq.
Bizning eng yaxshi matnli tahrirlovchiklarimiz ro’yxatida keltirilgan ba’zi dasturlar sintaksikni ta’kidlashni o’z ichiga oladi. Boshqa PHP tahrirlovchisi: Adobe Dreamweaver, Eclipse PHP oshirish vositalari, Zend Studio, phpDesigner, EditPlus va WeBuilder.
Biroq, ushbu dasturlar sizni PHP fayllarini tahrirlash yoki o’zgartirishga imkon beradi, biroq PHP-serverni aslida ishlatishingizga ruxsat bermaydi. Buning uchun sizga Apache Web Server kabi bir narsa kerak. Sizga yordam kerak bo’lsa PHP.net saytidagi O’rnatish va Konfiguratsiya qo’llanmasiga qarang.
Eslatma: Ba’zi .PHP fayllari aslida PHP fayl kengaytmasi bilan tasodifiy nomlangan media fayllari yoki tasvirlar bo’lishi mumkin. Bunday hollarda faqat fayl kengaytmasini o’ng tomonga o’zgartiring va u MP4 fayli bilan ishlayotgan bo’lsangiz, u fayl turini ko’rsatadigan dasturda to’g’ri ochilishi kerak.
PHP faylini qanday o’zgartirish mumkin
PHP.net-da jason_encode haqida hujjatlarni PHP dizayni JSON formatida (JavaScript Object Notation) Javascript kodiga qanday o’zgartirishni o’rganish uchun o’rganing. Bu faqat PHP 5.2 va undan yuqorida mavjud.
PHP-dan PDF-lar yaratish uchun FPDF yoki dompdf-ga qarang.
PHP fayllarini MP4 yoki JPG kabi matnga asoslangan formatga o’zgartira olmaysiz. Agar sizda mavjud bo’lgan .PHP fayl kengaytmasi bilan faylingiz bo’lsa, ulardan biriga o’xshash formatda yuklab olishingiz kerak, faqat faylni kengaytmani PHP dan .MP4 (yoki qaysi formatda bo’lishi kerak) deb o’zgartiring.
Eslatma: Bu kabi fayl nomini o’zgartirish haqiqiy faylni qayta ishlashni emas, balki faqat to’g’ri dasturni faylni ochishga ruxsat beradi. Haqiqiy konvertatsiya odatda fayl almashuv vositasi yoki dasturning Saqlash yoki eksport menyusida amalga oshiriladi.
HTML bilan ishlash PHP qanday amalga oshiriladi
HTML fayliga biriktirilgan PHP kodi umumiy HTML yorlig’i o’rniga bu teglarga qo’shilsa HTML emas, balki PHP deb tushuniladi:
PHP fayliga HTML fayli bilan bog’lanish uchun HTML fayliga quyidagi kodni kiriting: footer.php — o’z dosyaning nomi: